Uống Isotretinoin Trị Mụn Trứng Cá - Cơ Chế Gây Tác Dụng Phụ, Cần Uống Khi Nào Và Uống Thế Nào Để Hạn Chế Tái Phát Mụn Trứng Cá?

Các bạn có lẽ không còn quá xa lạ với Isotretinoin trong việc điều trị mụn trứng cá nữa, nó là một phát kiến rất đáng kinh ngạc trong chuyên ngành da liễu. Trong lịch sử điều trị mụn trứng cá, chưa từng có loại thuốc nào gây ra nhiều tranh cãi hơn isotretinoin. Cũng không có phương pháp điều trị nào từng mang lại kết quả đáng kinh ngạc như vậy.

Đã từng có những quan điểm anti Isotretinoin - giống như người ta đã từng chống lại kháng sinh, corticoid,...vậy. Nhưng với 1 người bác sĩ - thuốc vẫn giống như là vũ khí vậy, nó sẽ là vũ khí lợi hại khi được dùng hợp lý. Isotretinoin cũng không ngoại lệ, việc hiểu kỹ càng về thuốc sẽ giúp các bạn không hoang mang khi được chỉ định sử dụng cũng như giúp bác sĩ lâm sàng chỉ định hiệu quả!

Rất nhiều chuyên gia, rất nhiều bác sĩ đã cung cấp nhiều thông tin về hoạt chất này. Vì vậy, để tránh trùng lặp, edallyhanquoc.vn sẽ chỉ tập trung đề cập đến 3 nội dung được nhắc đến trong tiêu đề bài viết, hy vọng giúp các bạn có thêm kiến thức để thảo luận với bác sĩ của mình khi cân nhắc dùng isotretinoin điều trị mụn trứng cá:

1. Tại sao có nhiều tác dụng phụ toàn thân khi uống isotretinoin, cơ chế gây tác dụng phụ?

2.  Khi nào nên sử dụng isotretinoin đường uống?

3. Dùng isotretinoin đường uống như thế nào để hạn chế tái phát?

Đây là 3 câu hỏi rất quan trọng cho người bị mụn trứng cá có chỉ định dùng isotretinoin, đặc biệt là những tình trạng nặng đến rất nặng!

Uống Isotretinoin trị mụn trứng cá - Cơ chế gây tác dụng phụ, cần uống thuốc khi nào và uống thế nào để hạn chế tái phát mụn trứng cá?

1. Cơ chế giảm mụn trưngys cá của Isotretinoin

Trước tiên cần nói về cơ chế giảm mụn của Isotretinoin. Những người bị mụn trứng cá thường có 4 nguyên nhân sau:

• Tăng tiết bã nhờn

• Tăng sừng hóa nang lông

• Vi khuẩn gây mụn C.acnes

• Quá trình viêm

Trong tất cả các nguyên nhân đó thì thật thú vị là nếu chúng ta chỉ tác động vào nguyên nhân đầu tiên “làm giảm tiết bã nhờn” thì khả năng điều trị khỏi mụn trứng cá sẽ vẫn đạt được cao nhất. Bởi khi giảm bã nhờn vi khuẩn gây mụn sẽ không có môi trường thuận lợi phát triển, và quá trình viêm do C.acnes và do tăng tiết bã vì thế cũng không bị khuếch đại lên. Nói đúng ra là nguyên nhân lớn nhất làm xuất hiện mụn trứng cá đó là hiện tượng tăng tiết bã nhờn(bị ảnh hưởng nhiều bởi hormon, chế độ ăn, sinh hoạt…).

Nói thêm một chút ngắn gọn về sinh học phân tử trong cơ chế gây tăng tiết bã nhờn:

Ở những bệnh nhân bị mụn trứng cá, hoạt động của FoxO (FoxO là một nhóm protein quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình sống và chết của tế bào bã nhờn) bị ức chế do tín hiệu yếu tố tăng trưởng được tăng cường (Yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 (IGF-1) và insulin, androgen đều tăng trong tuổi dậy thì, trong các trường hợp mất cân bằng nội tiết và dưới ảnh hưởng của chế độ ăn...). Vì vậy tuyến bã hoạt động rất mạnh.

FoxOs thúc đẩy tín hiệu ức chế tăng trưởng tế bào và/hoặc quá trình chết theo chương trình, bằng cách kích thích biểu hiện của các phối tử thụ thể gây chết tế bào, chẳng hạn như TRAIL(TRAIL - Tumor Necrosis Factor-Related Apoptosis-Inducing Ligand là một phân tử tế bào được tạo ra trong tuyến bã nhờn. Khi tín hiệu TRAIL tăng, nó kích thích quá trình chết tế bào bã nhờn, đóng vai trò trong việc loại bỏ tế bào chết và giảm tắc nghẽn trong lỗ chân lông).

Vì vậy isotretinoin có thể làm ngưng sự phát triển và làm chết tế bào tuyến bã nhờn.

Cơ chế làm ngưng sự phát triển và làm chết tế bào tuyến bã nhờn như thế nào?

Trong tế bào bã nhờn lượng thụ thể CRABP-2 (1 protein có nhiệm vụ vận chuyển isotretinoin tới nhân) biểu hiện nhiều hơn ở tế bào tuyến bã nhờn nên khi được điều trị bằng isotretinoin, tế bào bã nhờn sẽ được ưu tiên sử dụng isotretinoin. Isotretinoin làm tăng tín hiệu FoxO, đặc biệt là FoxO3a nhóm FoxO này sẽ khởi động TRAIL, khi tín hiệu này tăng nó kích thích tế bào bã nhờn rơi vào quá trình chết theo chương trình như đã nói ở trên. Ngoài ra Isotretinoin còn ức chế quá trình tổng hợp lipid của tuyến bã nhờn bằng con đường qua trung gian RAR và RXR(Những thụ thể liên kết với Retinoids nói chung với nhân tế bào).

Tuyến bã nhờn giảm hoạt động và nhỏ đi dần khiến các tình trạng như viêm, bít tắc… giảm dần - mụn trứng cá được cải thiện. Các bạn quan sát hình ảnh để rõ hơn về cơ chế gây chết tế bào tuyến bã nhờn của isotretinoin.

Cơ chế giảm mụn trứng cá của Isotretinoin như thế nào?

Isotretinoin là loại thuốc ức chế bã nhờn mạnh nhất được biết đến để điều trị mụn trứng cá.  Nó là 1 retinoids hiệu quả nhất trong việc giảm kích thước tuyến bã nhờn (đến 90%), bằng cách giảm sự tăng sinh, gây chết tế bào, làm rối loạn sự biệt hóa của tế bào bã nhờn cơ bản và ức chế sản xuất bã nhờn trong cơ thể. Ngoài ra nó còn giúp giảm quá trình viêm ở người bị mụn trứng cá bao gồm điều chỉnh chức năng metallicoproteinase(metalloproteinase đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh phản ứng viêm), điều hòa giảm sự hình thành oxy phản ứng, ức chế tín hiệu cytokine qua trung gian NFκB gây viêm và điều hòa khả năng miễn dịch mắc phải và bẩm sinh. Như vậy nó tác động vào một cách trực tiếp và cả gián tiếp 4 nguyên nhân gây mụn ở trên nên hầu như trường hợp nào uống isotretinoin để điều trị mụn trứng cá cũng đáp ứng một cách ấn tượng.

2. Tại sao có nhiều tác dụng phụ toàn thân khi uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá, cơ chế gây nên tác dụng phụ?

Nếu chỉ dừng lại ở tác động vào 4 cơ chế gây mụn thì rõ ràng Isotretinoin sinh ra để dành điều trị mụn trứng cá, và chẳng có tranh cãi nào về việc khi nào sử dụng nữa. Trớ trêu thay đích tác động của isotretinoin không chỉ có ở tế bào tuyến bã nhờn.

Các tế bào soma, cũng như các tế bào gốc có biểu hiện biểu hiện CRABP-2 (Protein liên kết với axit retinoic tế bào - CRABP2 tham gia vào quá trình chuyển hóa và vận chuyển axit retinoic từ tế bào chất đến RAR - thụ thể axit retinoic nằm trong nhân) - sẽ là những tế bào bị tác động bởi isotretinoin và còn nhiều nhóm tế bào bị ảnh hưởng gián tiếp bởi isotretinoin. Và đó là những tác dụng phụ sau:

2.1. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây hại cho tế bào gan

Khoảng 15-20% bệnh nhân được điều trị bằng isotretinoin đã quan sát thấy có sự gia tăng thoáng qua của các men gan ty lạp thể (aspartate aminotransferase và alanine aminotransferase). Nồng độ phosphatase kiềm, lactic dehydrogenase và bilirubin trong tuần hoàn cũng có thể tăng cao trong quá trình điều trị bằng isotretinoin. Đây là các chỉ số thường được đánh giá trong các xét nghiệm sinh hóa máu. Sự tăng về lượng enzym này trong máu thể hiện những tế bào gan bị tổn thương. Một lần nữa những tế bào gan này rơi vào quá trình tự hủy do tăng tín hiệu FoxO.

2.2. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây rối loạn mỡ máu

Sử dụng isotretinoin có thể làm tăng triglycerid huyết tương, tăng lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL) – đây là những chỉ số sử dụng khi đánh giá rối loạn mỡ máu thể hiện trên các xét nghiệm hóa sinh máu. Rối loạn này do tổn thương ty thể tế bào gan(ty thể trong các tế bào gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều hòa mỡ máu bằng cách tổng hợp, lưu trữ và phân phối triglyceride, sản xuất và phân hủy cholesterol, và điều chỉnh quá trình tổng hợp và phân hủy mỡ) gây nên.

2.3. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây hại cho tế bào xương

Isotretinoin ở liều cao và dùng trong thời gian dài (>1 mg/kg/ngày, >1 năm) làm rối loạn cân bằng sinh lý nội môi của quá trình chuyển hóa xương bao gồm khử khoáng, làm loãng xương và đóng sớm các đầu xương cũng như chứng phì đại xương, màng xương (lan tỏa), phì đại xương vô căn, hội chứng DISH). Tuy nhiên, những bệnh nhân được điều trị bằng isotretinoin một đợt duy nhất trong 4–6 tháng cho đến khi đạt liều tích lũy 120 mg/kg không biểu hiện tác dụng đáng kể về mặt lâm sàng đối với chuyển hóa xương.

Có thể hình dung rằng độc tính của isotretinoin đối với xương có thể được trung gian bởi nồng độ FoxO trong nhân tăng lên làm chuyển hướng β-catenin từ liên kết Tcf sang liên kết FoxO, do đó làm giảm tín hiệu Wnt/β-catenin trong xương(tín hiệu Wnt/β-catenin trong xương đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và duy trì xương bằng cách điều chỉnh biểu hiện gen liên quan đến xương, đọc kỹ hơn ở bài luận có link phía dưới).

2.4. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây hại cho tế bào cơ

Đau khớp và đau cơ có thể xảy ra ở 2-5% số người dùng isotretinoin đường uống với liều cao hơn 0,5 mg/kg/ngày và phổ biến hơn ở thanh thiếu niên và thanh niên. Trong một số trường hợp, người ta thấy đau cơ nghiêm trọng và mất khả năng vận động tạm thời kèm theo đau khớp vào sáng sớm. Đôi khi, có thể quan sát thấy tình trạng khó chịu và sốt đồng thời và tăng creatine phosphokinase (CPK), một dấu hiệu cụ thể của sự phá hủy cơ bắp. CPK, đã được phát hiện tăng cao, đôi khi lên đến 100 lần so với giá trị bình thường có hoặc không có các triệu chứng và dấu hiệu cơ ở một tỷ lệ phần trăm khác nhau của bệnh nhân được điều trị bằng isotretinoin và đặc biệt ở những người tập thể dục mạnh.

Điều này có thể được giải thích bởi khi sử dụng isotretinoin, Khi FoxO được kích hoạt, nó tăng cường biểu hiện của các gen chống insulin như gluconeogenesis (quá trình tổng hợp glucose từ các nguồn khác nhau trong cơ thể) và giảm biểu hiện của gen liên quan đến sự sử dụng glucose và tổng hợp glycogen. Điều này dẫn đến giảm đáp ứng của tế bào mô mỡ, cơ bắp và gan đối với insulin, làm giảm khả năng tận dụng glucose và lưu trữ glycogen.

Cơ xương là một trong những mô ngoại vi chính chịu trách nhiệm chuyển hóa nhiên liệu qua trung gian insulin và tiêu hao năng lượng. Cơ xương chiếm >30% tỷ lệ trao đổi chất khi nghỉ ngơi và 80% lượng glucose hấp thu toàn cơ thể. Vì thế nếu insulin bị kháng, khả năng sử dụng glucose của cơ bị suy giảm do không có insulin hỗ trợ vận chuyển đường vào trong tế bào cơ. Tế bào cơ có thể hoại tử, dẫn đến CPK tăng cao trong xét nghiệm máu(tăng trong tiêu cơ).

Do đó, isotretinoin được sử dụng thận trọng cho các vận động viên phải dựa vào khối lượng cơ bắp và sức mạnh cơ bắp của họ. Đồng thời khi sử dụng isotretinoin cần hạn chế tập thể dục quá nặng, đặc biệt khi sử dụng isotretinoin liều cao.

2.5. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây hại cho tế bào da và niêm mạc

Tác dụng phụ trên da niêm mạc của điều trị bằng isotretinoin đường uống phụ thuộc vào liều lượng và chủ yếu phản ánh việc giảm sản xuất bã nhờn, giảm độ dày của lớp sừng và thay đổi chức năng hàng rào bảo vệ da. Khô da, đặc biệt là trên vùng da hở và viêm môi là tác dụng phụ sớm nhất và thường gặp nhất ảnh hưởng đến hầu hết các bệnh nhân được điều trị. Sự xâm lấn của Staphylococcus aureus(tụ cầu vàng) tương quan với việc giảm sản xuất bã nhờn do isotretinoin gây ra và có thể dẫn đến nhiễm trùng da quá mức. Bệnh khô mắt do giảm bài tiết tuyến meibomian có thể dẫn đến viêm kết mạc mi. Khô bộ phận sinh dục và niêm mạc hậu môn có thể là tác dụng phụ và khô niêm mạc mũi có thể dẫn đến chảy máu cam.

Vai trò của lipid biểu bì đối với chức năng hàng rào bảo vệ da và khả năng chống vi khuẩn đã được thiết lập rõ ràng. Phần chính của chức năng rào cản biểu bì được cung cấp bởi quá trình tổng hợp lipid biểu bì có trật tự và chuyển đổi lipid phân cực thành ceramides và acylceramides không phân cực tạo nên lớp màng lipid liên tế bào quan trọng trong chức năng rào cản của lớp sừng và kiểm soát sự mất nước qua biểu bì. Axit béo tự do, cholesterol và ceramide ở tỷ lệ phân tử thích hợp rất quan trọng đối với chức năng rào cản.

Cơ chế gây tác dụng phụ khi uống Isotretinoin để trị mụn trứng cá

Isotretinoin làm giảm sản xuất bã nhờn của tuyến bã nhờn và ngăn chặn các gen chịu trách nhiệm sinh tổng hợp lipid biểu bì, axit béo chuỗi dài, cholesterol và sphingolipid trong các tế bào sừng biểu bì sơ cấp của con người dẫn đến da và niêm mạc bị khô.

Tương tự như quá trình sinh tổng hợp lipid ở bã nhờn và biểu bì trong quá trình điều trị bằng isotretinoin, quá trình điều hòa giảm tổng hợp lipid của các tuyến meibomian(do hoại tử tế bào) qua trung gian FoxO1 sẽ giải thích cho bệnh viêm bờ mi kết mạc do isotretinoin gây ra có biểu hiện lâm sàng là “khô mắt”.

2.6. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây rụng tóc

Sử dụng lâu dài isotretinoin với liều cao hơn có liên quan đến việc tăng rụng tóc ở những người nhạy cảm. Isotretinoin đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc. Gần đây, người ta đã chứng minh rằng ATRA gây ra hiện tượng thoái hóa sớm của nang tóc và gây ra giai đoạn giống như catgen(Giai đoạn này là giai đoạn chuyển từ giai đoạn mọc sang giai đoạn nghỉ. Tóc dừng mọc và thân tóc được rút ngắn lại gần da đầu. Giai đoạn này kéo dài khoảng 2 đến 3 tuần sau đó tóc chuyển sang giai đoạn nghỉ rồi rụng đi) trong nang tóc của con người. Độ dài của thân tóc đã giảm đáng kể sau 2 ngày ở nhóm được điều trị bằng isotretinoin và khoảng 80% nang tóc được điều trị bằng isotretinoin đã sớm bước vào giai đoạn giống như catagen vào ngày thứ 6, so với 30% ở nhóm đối chứng. Điều này tương ứng với sự điều chỉnh tăng của apoptotic, do đó một lần nữa chỉ ra việc gây ra quá trình chết theo chương trình, dấu hiệu đặc trưng của tín hiệu FoxO.

2.7. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây hại cho tế bào não và tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương (trầm cảm, tự tử…)

Như bác sĩ đã từng trả lời các bạn khi được hỏi về khả năng gây trầm cảm của isotretinoin, các tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương của isotretinoin được quan sát thấy trên lâm sàng là rất hiếm. Tuy nhiên, isotretinoin, có thể liên quan đến các tác dụng phụ tâm thần khác nhau như trầm cảm, tự tử và các triệu chứng loạn thần. Theo FDA, tất cả các bệnh nhân được điều trị bằng isotretinoin nên được theo dõi chặt chẽ các triệu chứng trầm cảm hoặc ý định tự tử, chẳng hạn như tâm trạng buồn bã, cáu kỉnh, hành động theo những xung động nguy hiểm, tức giận, mất niềm vui hoặc hứng thú với các hoạt động xã hội hoặc thể thao, ngủ quá nhiều hoặc quá ít, thay đổi về cân nặng hoặc cảm giác thèm ăn, kết quả học tập hoặc công việc đi xuống, khó tập trung, rối loạn tâm trạng, rối loạn tâm thần hoặc hung hăng. Tuy nhiên, hiện tại chưa có thống kê đáng tin cậy và bằng chứng thuyết phục về khả năng gây ảnh hưởng đến thần kinh trung ương ở người khi sử dụng isotretinoin. Mặc dù đã có bằng chứng trên động vật, ví dụ sáu tuần sử dụng isotretinoin (1 mg/kg) làm tăng hành vi liên quan đến trầm cảm ở chuột. 

Liệu isotretinoin có thể làm thay đổi quy định FoxO trong não, một cơ quan hoạt động trao đổi chất phụ thuộc nhiều vào chuyển hóa glucose. RAR được phân phối rộng rãi trong não. Các vùng não chủ yếu thể hiện tín hiệu RAR bao gồm hệ thống viền, đặc biệt là hồi hải mã và vỏ não trước trán trung gian, vỏ não vành đai và các tiểu vùng của đồi thị và vùng dưới đồi. Các nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng hồi hải mã là một trong những vùng não nơi các tế bào thần kinh mới liên tục được sinh ra, một hiện tượng được gọi là sự hình thành thần kinh . Một trong những lý thuyết về cơ chế bệnh sinh của trầm cảm cho thấy sự suy giảm quá trình hình thành tế bào thần kinh vùng hồi hải mã và vỏ não trước trán. Hơn nữa, điều trị chống trầm cảm dường như hoạt động nhờ sự gia tăng phát sinh thần kinh, được thấy theo trình tự thời gian trong cùng thời kỳ với sự cải thiện lâm sàng. Một bất thường khác ở hồi hải mã liên quan đến trầm cảm là giảm thể tích hồi hải mã. Điều thú vị là, việc điều trị bằng isotretinoin ở chuột dẫn đến cả việc giảm sự hình thành tế bào thần kinh ở vùng hồi hải mã và giảm thể tích vùng hồi hải mã. Vì vậy đây là 1 nguy cơ cần được nghiên cứu nhiều hơn trong tương lai để làm rõ hơn tác dụng phụ trên thần kinh trung ương ở người khi sử dụng isotretinoin.

Mặt khác, việc giảm các dấu hiệu trầm cảm so với điều trị tại chỗ đã được chứng minh một cách nhất quán hơn sau khi uống sử dụng isotretinoin, cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống . Ai cũng biết rằng mụn trứng cá gây ra tổn thương tâm lý xã hội nghiêm trọng và có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ trầm cảm và ý định tự tử liên quan đến thanh thiếu niên. Có thể có những phân nhóm bệnh nhân tăng nhạy cảm với các biểu hiện tâm thần kinh, có thể được gây ra bởi isotretinoin, thông qua một cơ chế đặc trưng như trình bày ở trên, nhưng nó hiếm khi xảy ra.

2.8. Uống Isotretinoin điều trị mụn trứng cá gây quái thai

Isotretinoin nổi tiếng là có tác dụng gây quái thai ở động vật thí nghiệm và người. Một dạng dị tật đặc trưng liên quan đến cấu trúc sọ mặt, tim, tuyến ức và hệ thần kinh trung ương được thấy ở người. Một số bất thường đặc trưng nhất bao gồm dị tật tai, hàm, dị tật tim hai bên và bất thường vòm động mạch chủ, lạc chỗ hoặc bất sản tuyến ức, sự hình thành thùy tiểu não và các dị thường di chuyển tế bào thần kinh khác.

FoxOs được biểu hiện đặc biệt ở mô mỡ, não, tim, gan, phổi, buồng trứng, tuyến tụy, tuyến tiền liệt, cơ xương, lá lách, tuyến ức và tinh hoàn, do đó ở những cơ quan bị ảnh hưởng bởi tính gây quái thai của isotretinoin. FoxO3a có liên quan đến việc điều chỉnh sự tồn tại của tế bào thần kinh, tính toàn vẹn của mạch máu, chức năng miễn dịch và chuyển hóa tế bào và đóng một vai trò quan trọng trong não. Trong quá trình phát triển tim, các protein FoxO dường như cần thiết để điều chỉnh sự tăng sinh tế bào cơ tim. Cả FoxO1 và FoxO3a đều được biểu hiện trong quá trình phát triển phôi ở cơ tim đang phát triển. Sự biểu hiện của các protein FoxO này được cho là điều chỉnh tiêu cực sự phát triển của tế bào cơ tim, do sự biểu hiện quá mức của FoxO1 ngăn chặn sự tăng sinh tế bào cơ tim. ​​Có nhiều bằng chứng cho thấy FoxO là yếu tố phiên mã điều hòa then chốt của sự phát triển tế bào tiền thân, sự biệt hóa tế bào T tuyến ức, cân bằng nội môi tế bào T, sự hình thành mạch, chức năng tim mạch và sự phát triển và chức năng của tế bào thần kinh.

Các dị tật khác ngoài hệ thần kinh trung ương được cho là do sự can thiệp của isotretinoin đối với sự di chuyển và/hoặc tăng sinh của các tế bào mào thần kinh sọ, dẫn đến thiếu hụt trung mô trong các cung nhánh. Trong các nghiên cứu trên động vật, sử dụng isotretinoin có liên quan đến việc giảm tỷ lệ tăng sinh và tăng quá trình chết tế bào theo chương trình của các tế bào mào thần kinh. Cả mào thần kinh và tế bào thần kinh trung ương đều biểu hiện mức CRABP cao trong quá trình điều trị bằng isotretinoin, do đó thúc đẩy tín hiệu proapoptotic qua trung gian CRABP.  Quá trình chết theo chương trình qua trung gian FoxO của isotretinoin gây ra cho các tế bào mào thần kinh là một cơ chế có thể hiểu được về tác dụng gây quái thai của isotretinoin.

Xem xét sự thay đổi của dược động học của isotretinoin và tính đến thời gian bán thải(t1/2 - thời gian mà nồng độ thuốc trong cơ thể con người dùng hay nồng độ thuốc trong máu người dùng giảm đi một nửa) tối đa trong khoảng 1 tuần(từ 5,3 giờ đến 7 ngày), thời gian thải trừ (năm lần t1/2) sẽ là khoảng thời gian tối đa là 35 ngày. Điều này có nghĩa là thời gian cần thiết để cho phép các mức trở lại mức cơ bản sẽ là khoảng thời gian 35 ngày trước khi thụ thai an toàn. Vì vậy nếu các bạn đang dùng isotretinoin điều trị mụn trứng cá muốn dừng liệu trình với kế hoạch mang thai thì có thể thụ thai sau ít nhất 35 ngày(thuốc đã được thải trừ hoàn toàn hoặc có thể nói đó là khi nồng độ thuốc ở trong máu nếu có cũng không còn khả năng gây nguy hiểm).

Hoa Kỳ đã áp dụng một chương trình nghiêm ngặt hơn để theo dõi và phòng ngừa thai nghén. Vào ngày 12 tháng 8 năm 2005, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) thông báo rằng cả nam và nữ người dùng isotretinoin dạng uống sẽ phải đăng ký vào Cơ quan Đăng ký Quốc gia 'iPLEDGE' trước ngày 31 tháng 12 năm 2005. Nếu không đạt được điều này, bệnh nhân sẽ không còn có thể nhận được thuốc ở Hoa Kỳ. Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ phải cung cấp hai xét nghiệm thử thai âm tính trước đơn thuốc ban đầu, đưa ra bằng chứng về một xét nghiệm thử thai âm tính khác trước mỗi đơn thuốc lặp lại hàng tháng và sử dụng hai hình thức tránh thai trong suốt quá trình điều trị và trong 30 ngày sau khi điều trị. Họ cần nhập các hình thức tránh thai này vào sổ đăng ký. Tất cả bệnh nhân ký vào một văn bản xác nhận rằng họ biết về các tác dụng phụ tiềm ẩn của isotretinoin bao gồm trầm cảm và ý định tự tử. Bác sĩ kê đơn và dược sĩ cũng phải đăng ký vào sổ đăng ký này. Ở Việt Nam gần như buông lỏng quản lý về thuốc nói chung trong đó có isotretinoin.

Trên đây là những tác dụng phụ trên những cơ quan khác nhau của isotretinoin và thật may mắn hầu hết những tác dụng phụ(trừ khả năng gây quái thai nếu mắc phải) trên có thể đảo ngược tức là có thể hồi phục khi giảm liều hoặc ngưng điều trị, tuy nhiên vẫn có trường hợp tác dụng phụ của isotretinoin kéo dài ngay cả khi ngưng điều trị. Điều này khiến cho isotretinoin là một thuốc cần cân phải được cân nhắc kỹ khi quyết định sử dụng.

Đọc đến đây thì phải công nhận các bạn thật kiên nhẫn vì bài viết khá dài và nhiều nội dung học thuật(bởi isotretinoin là 1 loại thuốc “rất tài mà nhiều tật” và cơ chế tác dụng của nó vẫn còn nhiều điều cần được khám phá). Có thể là các bạn đã từng sử dụng isotretinoin hoặc là những bạn đang có ý định sử dụng isotretinoin mới kiên nhẫn đọc như vậy. Và đọc đến đây các bạn chắc hẳn sẽ cân nhắc hơn khi ra quyết định sử dụng isotretinoin. Edallyhanquoc.vn cũng đã từng sử dụng isotretinoin để điều trị tình trạng mụn trứng cá cho mình và cảm nhận qua nhiều tác dụng phụ của việc sử dụng isotretinoin. Nên khi viết bài viết này, edallyhanquoc.vn đã cố gắng tham khảo rất nhiều tài liệu để cung cấp cho các bạn những thông tin quan trọng về isotretinoin - những thông tin giúp giải thích cơ chế tác dụng chính và cơ chế gây nên tác dụng phụ mà có thể các bạn chưa từng tìm hiểu qua. Ngay phần tiếp theo đây, edallyhanquoc.vn sẽ trả lời câu hỏi.

3. Khi nào nên sử dụng Isotretinoin đường uống để điều trị mụn trứng cá?

Isotretinoin đường uống thường được sử dụng trong các trường hợp mụn trứng cá sau đây:

Mụn trứng cá nặng, mụn trứng cá nguy cơ để lại sẹo: Isotretinoin được coi là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho mụn trứng cá nặng và kháng lại các biện pháp điều trị khác. Nếu các biện pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc không đạt kết quả mong muốn, bác sĩ có thể đề xuất isotretinoin đường uống cho bệnh nhân. Mụn trứng cá mức độ trung bình trở lên nhưng thất bại với các phương pháp điều trị khác.

3.1. Nên sử dụng Isotretinoin đường uống để điều trị mụn trứng cá tái phát

Isotretinoin đường uống cũng có thể được sử dụng trong trường hợp mụn trứng cá tái phát sau khi đã điều trị thành công trước đó. Nếu mụn trứng cá tái phát mạnh mẽ và gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, isotretinoin có thể được xem là một phương pháp điều trị lựa chọn.

3.2. Nên sử dụng Isotretinoin đường uống để điều trị mụn trứng cá ảnh hưởng đến tâm lý và tinh thần

Trong những trường hợp mụn trứng cá nặng gây ra sự tự ti, ảnh hưởng xấu đến tâm lý và tinh thần của bệnh nhân, isotretinoin đường uống có thể được sử dụng để cải thiện tình trạng và tạo điều kiện tốt hơn cho sự phục hồi tâm lý.

3.3. Nên sử dụng Isotretinoin đường uống để điều trị mụn trứng cá Acne conglobata và acne fulminans

Đây là các biến thể nặng của mụn trứng cá, thường đi kèm với viêm nhiễm và tổn thương nhiều. Isotretinoin đường uống có thể được sử dụng để kiểm soát tình trạng và giảm viêm nhiễm trong các trường hợp này.

Mụn trứng cá do mất cân bằng nội tiết ở phụ nữ mà không sử dụng được biện pháp hormon hoặc thất bại với liệu pháp hormon trước đó.

Đây là những trường hợp được cân nhắc sử dụng isotretinoin đường uống, những trường hợp còn lại sẽ thích hợp với những chỉ định khác như điều trị tại chỗ, kháng sinh đường uống, thuốc nội tiết (với phụ nữ)…

Khi nào nên uống Isotretinoin để điều trị mụn trứng cá?

4. Dùng Isotretinoin như thế nào để hạn chế tái phát mụn trứng cá?

Hiện tại có rất nhiều phác đồ uống isotretinoin đã được đưa ra và đã chứng minh hiệu quả điều trị. Tuy nhiên việc phác đồ nào giúp hạn chế tái phát sau khi ngưng isotretinoin đường uống vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng. Tỷ lệ tái phát rất khác nhau giữa các nghiên cứu (từ 5 đến 65%), tùy thuộc vào các yếu tố như thời gian theo dõi và cỡ mẫu. Nhưng theo thống kê, trường hợp tái phát sau uống isotretinoin thường sẽ ít nghiêm trọng hơn, có thể được kiểm soát bằng điều trị tại chỗ.

Một số phác đồ phổ biến: Phần này edallyhanquoc.vn ban đầu định không đưa vào(vì lo ngại các bạn sẽ tự sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ - nhưng với mong muốn cũng cấp thông tin đầy đủ để các bạn tham khảo nên edallyhanquoc.vn vẫn sẽ thêm vào, hy vọng các bạn đọc chỉ với mục đích tham khảo, không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Liều ban đầu: 0,5-1 mg/kg/ngày, uống đến khi đạt liều tích lũy 120-150 mg/kg.

Liều thấp: nhỏ hơn 0,5mg/kg ngày, uống hằng ngày tới khi hết mụn thì tiếp tục uống 1-2 tháng nữa duy trì và giảm liều.

Liều cố định: 10mg hoặc 20mg/ngày. Uống hằng ngày đến khi hết mụn và tiếp tục uống giảm liều trong 1-2 tháng.

Một nghiên cứu hồi cứu đã đánh giá 1453 bệnh nhân và quan sát thấy nhu cầu điều trị lần thứ hai ở 22,4% trong thời gian theo dõi từ 12 tháng đến 5 năm. Các tác giả kết luận rằng liều hàng ngày và tổng liều không ảnh hưởng đến sự tái phát khi điều trị được kéo dài trong hai tháng sau khi các tổn thương mụn đã biến mất hoàn toàn. Họ đã tuyên bố rằng một “quy tắc vàng” là điều trị cho đến khi các tổn thương hồi phục hoàn toàn và tại thời điểm đó sẽ uống thêm 1-2 tháng nữa rồi ngưng hẳn.

Vì vậy để hạn chế tái phát sau điều trị mụn trứng cá với isotretinoin các bạn cần tuân thủ những nguyên tắc sau:

Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ chỉ định, tương tác tốt với bác sĩ điều trị của mình để điều chỉnh phác đồ theo diễn biến đáp ứng của cá nhân bạn. Việc chọn phác đồ điều trị tấn công và giảm liều sẽ phụ thuộc vào từng cá nhân bệnh nhân và kinh nghiệm của bác sĩ.

Uống isotretinoin trong hoặc sau ăn(bữa ăn nên có chất béo vì isotretinoin là một dạng vitamin A và có tính chất tan trong chất béo. Khi bạn ăn một bữa ăn chứa chất béo, nồng độ chất béo trong dạ dày và ruột non tăng lên. Điều này tạo điều kiện tốt cho isotretinoin hòa tan và hấp thụ). Khi được hấp thụ tốt hơn sẽ hạn chế phải dùng liều cao(giảm tác dụng phụ) mà vẫn đạt hiệu quả mong muốn

Phác đồ chăm sóc da và điều trị tại chỗ cũng rất quan trọng ngay cả trong và sau liệu trình uống isotretinoin. Điều này cũng sẽ phụ thuộc rất lớn vào tình trạng da của bạn, bác sĩ điều trị của bạn sẽ có những hướng dẫn phù hợp. Theo kinh nghiệm cá nhân, edallyhanquoc.vn thấy rằng điều trị duy trì bằng thuốc bôi trong 6-12 tháng sau khi ngưng isotretinoin đường uống có tác dụng rất tốt để ngăn ngừa tái phát.

Dùng Isotretinoin trị mụn trứng cá như thế nào để hạn chế tái phát?

Trên đây là toàn bộ nội dung edallyhanquoc.vn muốn gửi tới các bạn, mong muốn giúp các bạn có thêm hiểu biết về những câu hỏi quan trọng cần nắm được câu trả lời trước khi ra quyết định sử dụng isotretinoin để điều trị mụn trứng cá. Việc chỉ định thuốc uống điều trị bệnh là quyền hạn của bác sĩ và lựa chọn uống hay không vẫn là quyết định của bạn.

Những thông tin trong bài viết mang tính tham khảo, giúp các bạn có thêm kiến thức để thảo luận với bác sĩ điều trị của mình, không nhằm mục đích hướng dẫn sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Cảm ơn các bạn đã đọc bài viết, chúc các bạn luôn vui vẻ, hạnh phúc!

Tham khảo thêm: https://edallyhanquoc.vn/giai-phap-cham-soc-toan-dien-cho-lan-da-dau-mun.html

Mọi thông tin chi tiết xin vui lòng liên hệ edallyhanquoc.vn qua Hotline/Zalo: 0902.158.663 để được tư vấn và hỗ trợ nhanh nhất từ chuyên gia.