Dinh Dưỡng Trong Bệnh Lý Gan Mật

Gan và hệ thống mật là trung tâm chuyển hóa của cơ thể, nơi diễn ra hàng trăm phản ứng sinh hóa mỗi phút, từ tổng hợp protein, dự trữ glycogen, giải độc, đến sản xuất dịch mật hỗ trợ tiêu hóa chất béo.

Khi gan - mật bị tổn thương (do viêm gan virus, gan nhiễm mỡ, xơ gan, tắc mật hay ung thư gan, rượu bia, thuốc lá, thực phẩm kém an toàn cùng áp lực hằng ngày), khiến gan mật phải hoạt động quá tải, dễ dẫn đến suy giảm chức năng và nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 50-80% bệnh nhân mắc bệnh gan mãn tính có tình trạng suy dinh dưỡng ở các mức độ khác nhau. Dinh dưỡng không hợp lý không chỉ khiến bệnh tiến triển nhanh mà còn làm giảm khả năng đáp ứng điều trị, tăng biến chứng và nguy cơ tử vong.

Chế độ dinh dưỡng trong bệnh lý gan mật - Chìa khóa bảo tồn chức năng gan và hỗ trợ hồi phục hiệu quả

Ngược lại, một chế độ dinh dưỡng được thiết kế khoa học, cá thể hóa sẽ giúp: Giảm gánh nặng chuyển hóa cho gan; Tăng cường tái tạo tế bào gan; Ổn định đường huyết, lipid máu; Hỗ trợ kiểm soát viêm, giảm stress oxy hóa; Phòng ngừa tiến triển xơ gan và biến chứng. Dinh dưỡng trong bệnh lý gan mật không đơn thuần là “ăn kiêng” mà là “ăn đúng để nuôi dưỡng gan”.

1. Vai trò của gan và mật trong chuyển hoá

• Gan là cơ quan có nhiều chức năng quan trọng:

• Dự trữ và lọc máu, khử độc.

• Chuyển hoá glucid, lipid, protid, vitamin và khoáng chất.

• Tổng hợp albumin, yếu tố đông máu.

• Chuyển hoá thuốc, khử độc nội sinh và ngoại sinh (rượu, vi khuẩn, dược chất…).

• Dịch mật (bile) có vai trò trong tiêu hóa, hấp thu chất béo và các vitamin tan trong dầu như A, D, E, K.

2. Đặc điểm và nguyên nhân gây bệnh lý gan mật

Bệnh lý gan mật có thể gặp ở mọi lứa tuổi.

Nguyên nhân thường gặp của bệnh lý gan mật:

• Nhiễm virus (HBV, HCV).

• Lạm dụng rượu bia.

• Chuyển hoá bất thường (gan nhiễm mỡ, đái tháo đường).

• Dùng thuốc hoặc chất độc gan.

• Rối loạn miễn dịch hoặc tắc mật mạn tính.

3. Triệu chứng lâm sàng thường gặp của bệnh lý gan mật

• Mệt mỏi, chán ăn.

• Buồn nôn, nôn, đầy hơi.

• Vàng da, vàng mắt.

• Nước tiểu sậm màu.

• Báng bụng, phù chi dưới.

• Xuất huyết dưới da, cổ trướng.

Dấu hiệu lâm sàng thường gặp của bệnh lý gan mật

4. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh gan mật

Chế độ dinh dưỡng đúng có thể giúp giảm gánh nặng chuyển hóa, hỗ trợ phục hồi tế bào gan và ngăn ngừa tiến triển xơ gan. Dưới đây là phần tổng hợp chi tiết về nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh gan mật:

4.1. Dinh dưỡng cho người bệnh gan mật cần hạn chế chất béo bão hòa:

• Khi tế bào gan bị tổn thương, khả năng chuyển hóa lipid giảm, dễ gây gan nhiễm mỡ.

• Hạn chế mỡ động vật, nội tạng, đồ chiên rán.

• Nên dùng: dầu thực vật không bão hòa (dầu ôliu, mè, hướng dương), và chất béo chuỗi trung bình (MCT - Medium Chain Triglycerides) giúp dễ hấp thu.

4.2. Dinh dưỡng cho người bệnh gan mật cần hạn chế muối khi có báng bụng:

• Lượng muối tiêu thụ < 2 g Na/ngày (≈ 5 g muối ăn) để tránh giữ nước, giảm phù và cổ trướng.

4.3. Dinh dưỡng cho người bệnh gan mật cần bổ sung đa dạng vitamin và khoáng chất:

• Vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) dễ thiếu khi giảm tiết mật.

• Vitamin nhóm B (B1, B6, B12, acid folic) đặc biệt quan trọng ở bệnh nhân viêm gan mạn, xơ gan hoặc nghiện rượu.

• Nên bổ sung thêm chất xơ từ rau củ: 20-25 g/ngày để hỗ trợ thải độc và ổn định đường ruột.

4.4. Dinh dưỡng cho người bệnh gan mật cần tuyệt đối không sử dụng rượu bia:

• Ethanol có trong rượu bia làm tăng stress oxy hoá, gây há huỷ tế bào gan và tiến triển bệnh xơ gan.

5. Nhu cầu năng lượng và các nhóm chất trong chế độ dinh dưỡng cho người bệnh gan mật

Đây là phần cốt lõi trong chiến lược dinh dưỡng dành cho bệnh nhân gan mật, vì ngoài việc “ăn đúng”, người bệnh còn phải “ăn đủ” để gan có thể phục hồi và duy trì các chức năng sống còn.

5.1. Năng lượng (Energy requirement) trong chế độ dinh dưỡng cho người bệnh gan mật:

Ở người bệnh gan - mật, nhu cầu năng lượng thay đổi tùy theo mức độ bệnh:

• Viêm gan do rượu: 30-40 kcal/kg/ngày.

• Xơ gan ổn định: 30-35 kcal/kg/ngày.

• Xơ gan có báng/nhiễm trùng: 35-40 kcal/kg/ngày.

• Suy dinh dưỡng nặng: 40-45 kcal/kg/ngày.

5.2. Cân bằng các nhóm chất trong chế độ dinh dưỡng cho người bệnh gan mật:

• Chất đạm (Protein): Nhu cầu khuyến nghị: 1,2-1,5 g/kg/ngày. Ưu tiên đạm thực vật,cá, đậu hũ, sữa ít béo.  Nếu có bệnh não gan: giảm tạm 0,6-0,8 g/kg/ngày, rồi tăng lại sau cải thiện.

• Chất béo (Lipid): Nhu cầu khuyến nghị: 20-30% tổng năng lượng, chủ yếu từ dầu thực vật và MCT.

• Chất bột đường (Carbohydrate): Nhu cầu khuyến nghị: 50-60% năng lượng, chia đều trong ngày để tránh hạ đường huyết.

• Vitamin - khoáng chất: Bổ sung nhóm A, D, E, K, B1, B6, B12, acid folic, Zn, Se, Mg.

• Nước: V nước = V nước tiểu + V dịch mất (sốt, nôn, tiêu chảy) + 300-500 ml.  Nếu có báng, cần hạn chế dịch theo chỉ định bác sĩ.

6. Chế độ ăn và thói quen sinh hoạt cho người bệnh gan mật

Gan và mật là “cặp đôi chuyển hóa” chịu trách nhiệm xử lý hầu hết các chất mà cơ thể hấp thu. Vì vậy, mọi thực phẩm người bệnh ăn vào đều ảnh hưởng trực tiếp đến gan - hoặc giúp gan hồi phục, hoặc làm gan thêm tổn thương. Nguyên tắc chung là:

6.1. Nguyên tắc ăn uống cho người bệnh gan mật:

• Ăn đúng giờ, chia nhỏ 4-6 bữa/ngày.

• Bổ sung bữa phụ buổi tối gồm cháo, sữa hoặc bánh yến mạch để giảm dị hóa cơ.

• Uống 1,5-2 lít nước/ngày (tùy tình trạng báng).

• Tránh đồ ăn sống, ôi thiu, mốc (phòng nhiễm Aflatoxin).

• Tăng vận động nhẹ, giữ tinh thần thoải mái, tránh thức khuya.

6.2. Thực phẩm cần tránh người bệnh gan mật:

• Mỡ động vật, nội tạng, đồ chiên rán.

• Rượu, bia, cà phê đặc, nước ngọt có gas.

• Gia vị cay, mặn, chua; thực phẩm chế biến sẵn.

• Bánh kẹo, nước tăng lực, nước đường.

6.3. Thực phẩm khuyến nghị cho người bệnh gan mật:

• Nguồn tinh bột (Carbohydrate): Gạo lứt, yến mạch, lúa mạch đen, quinoa, khoai lang, bún, phở mềm, cháo.

• Nguồn đạm (Protein): Thịt nạc (gà, bò, heo nạc), cá hấp, trứng luộc, đậu hũ, sữa tách béo.

• Nguồn chất béo tốt: Dầu ôliu, dầu mè, dầu hạt hướng dương.

• Rau củ quả: Rau má, rau ngót, rau dền, bí đỏ, cà rốt, mồng tơi, bưởi, cam, táo, chuối. Nên bổ sung rau xanh hàng ngày giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu nhẹ.

• Thực phẩm hỗ trợ chức năng gan mật:

1. Nghệ (Curcumin): bảo vệ tế bào gan, giảm viêm (Phytotherapy Research, 2021).

2. Atiso (Cynara scolymus): kích thích tiết mật, hạ men gan (Nutrients, 2020).

3. Diệp hạ châu (Phyllanthus amarus): dùng ngắn hạn 2-3 tuần để hỗ trợ thải độc, không dùng kéo dài.

4. Tinh dầu thông đỏ: Tăng cường chức năng giải độc của gan, bảo vệ tế bào gan trước nguy cơ tổn thương, hỗ trợ phòng ngừa ung thư gan…

Tinh dầu thông đỏ Hàn Quốc Edally Pine Needle Capsule - Bí quết cho gan mật khỏe mạnh

Link sản phẩm: https://edallyhanquoc.vn/tinh-dau-thong-do-edally-han-quoc-new.html

Mọi thông tin chi tiết về sản phẩm cũng như chính sách đại lý xin vui lòng liên hệ edallyhanquoc.vn qua Hotline/Zalo: 0902.158.663 để được tư vấn và hỗ trợ nhanh nhất.

Nguồn: Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh - Cơ sở 3